Leeuwarden -> Amsterdam -> Groningen -> Zwolle -> Utrecht -> Zaltbommel
Mijn vader had in zijn paperassen een kladje met daarop de familieleden van Opoe Aje. Daar stond een “Kanne” bij. Dat zei me aanvankelijk niets, maar later ontdekte ik dat Kanne in bepaalde streken van Friesland een roepnaam is voor Janke.
(Fri. naam. Vleivorm van Jan. In Dantumadeel geldt Kanne als vleivorm van Janke. Het is typisch een vorm uit de kindertaal. bron: http://www.meertens.knaw.nl/voornamen/VNB/index.php)
Janke (Kanne) BROUWER, geboren op 06-01-1842 te Leeuwarden (gezindte: NH), ovl. 21 jun 1892 Zaltbommel, dochter van Rinze Jans BROUWER en Aurelia (Aukje) van GURKOM. En dus een zuster van opoe Aje.
Toen Janke 25 jaar was trouwde ze en kreeg een kind:
Gehuwd: 23 okt 1866 te Amsterdam, met Jannes van DAM, reizend agent (voor een Handelshuis), apothekersbediende(1874), geboren op 24-02-1843 te Groningen, zoon van Ellebertus van DAM (roepnaam: Elle), koek- en banketbakker, en Catharina Jacoba DIEPHUIS.
(meer over Jannes van Dam)
advertentie van 28-08-1867
Jannes nam een Koffiehuis aan het Damrak over van ene H. Houwing; Houwing was daar twee jaar eerder mee begonnen. Jannes begon het te exploiteren kort na zijn huwelijk met Janke.
Het lijkt er op, gezien bovenstaande advertentie (Algemeen Handelsblad 01-08-1868) dat Jannes vertegenwoordiger was bij de Koninklijke Nederlandsche Beijersch Bierbrouwerij. Die fabriek was in 1864 gebouwd en begon in 1867, na de wijziging van de accijnswetgeving met de productie en was de eerste moderne brouwerij in ons land. In 1927 is de Koninklijke Nederlandsche Beijersch Bierbrouwerij geliquideerd. Wellicht ook was zijn relatie met de bierbrouwer van tijdelijke aard, namelijk voor de duur van zijn exploitatie van het koffiehuis. Immers, die was minder dan twee jaar.
Uit het bevolkingsregister te Amsterdam, (bron: Harmen Snel) komt de volgende informatie over de woonomstandigheden van Jannes en Janke (de nrs 11 en 12 zijn niet van belang)
9. Dam, van Jannes, M, hoofd, 24 Febr. 1843, Groningen, H, N.Herv., [agent], 20 Sept. 1867, Leeuwarden, 6 April 1869, Groningen
10. Brouwer, Janke, V, vrouw, 6 jan. 1842, Leeuwarden, H, N.Herv., [], 20 Sept. 1867, Leeuwarden, 6 April 1869, Groningen
11. Vriesema, Dettje Pieters, V, in dienst, 8 sept. 1847, Driesum, N.Herv., [dienstbode], 20 Sept. 1867, Leeuwarden, 6 Aug 1869, Leeuwarden
12. Oord van der, Jacob, M, …., 29 Sept 1841, Hoogcarspel, N.Herv. [verpleegkundige], 3 Aug 1868, Grootebroek, 21 April 1869, Bovencarspel
13. Dam van, Ellebertus Rinse Jan, M, zoon, 3 Febr. 1869, Amsterdam, N.Herv., [ ], …, …., 6 April 1869, Groningen
Uit dit huwelijk:
1. Ellebertus Rinse Jan van DAM, geboren op 03-02-1869 te Amsterdam, overleden September 1940.
Met Jannes en kind Ellebertus (Elle) is Janke in Augustus 1869 verhuisd naar Groningen en vervolgens naar Zwolle.
Maar Jannes van Dam, 31 jaar oude apothekersbediende, overleed daar in Zwolle (Nieuwstraat) op 6 November 1874, vijf jaar na de geboorte van Ellebertus. Janke is toen verhuisd naar Leeuwarden. Ze vestigde zich daar op 5 december 1874 met haar zoon maar die bracht zij direct door naar haar ouders die ook in Leeuwarden woonden.
Vervolgens ging ze naar Utrecht, ik neem aan op zoek naar werk. Haar zoon Ellebertus bracht zij dus naar haar ouders in Leeuwarden, want hij staat vermeld op de bewonerslijst van het gezin van Rinze Jans Brouwer en Aukje van Gurkom. Hij kwam daar op 5 december 1874 en vertrok naar Utrecht, vermoedelijk opgehaald door zijn moeder, op 30 november 1878.
Inmiddels was zij ingeschreven, wonend bij Marinus Le Marchand op 22 sep 1876. Eerder, al in augustus van dat jaar had zij zich gevestigd in de gemeente Utrecht.
Ze kwam te werken als huishoudster bij deze Le Marchand Lijnmarkt huisnummer 13. Hij was een laarzenmaker, weduwnaar, geb 1814, uit Middelburg. Zijn echtgenote, Anthonia Johanna Cohu (of Cohn) was overleden 22-04-1859 te Utrecht. Hij woonde daar met zijn zoon (Johannes Josephus geb 1848 te Utrecht, vertrokken naar Amsterdam aug 1889; vader en zoon Le Marchand werden ingeschreven in Amsterdam op 9 aug 1889 komende van Tolsteegsingel 28 te Utrecht en ze gingen samen wonen Sweelinckstraat 45 te Amsterdam).
Janke werd uitgeschreven, volgens het register, in december 1889 (ambtshalve staat er bij, wat vermoedelijk wil zeggen dat ze zich niet heeft laten uitschrijven en dat een ambtenaar dit voor zijn rekening nam; de datum is dus het moment dat de ambtenaar het noteerde en niet van haar vertrek)
bron: https://hetutrechtsarchief.nl/collectie/DB7064F76B89A3C0E0538F04000A8929
Het volgende dat bekend is is dat zij een betrekking als dienstbode kreeg (oct 1884) in Zaltbommel, in het huis van
1. Christiaan Marius Thooft, geboren 23 Mei 1825, van beroep secretaris van de dijkstoel (voorheen ontvanger polderdistrict), ongehuwd, wonende Waterstraat 78 te Zaltbommel (later Waterstraat 88, vanwaar hij op 23 Jan. 1902 vertrok naar ‘s-Hertogenbosch [vermoedelijk naar het Huis van Bewaring].
(meer over Christiaan Marius).
In dat huis woonden verder:
2. Marie Christina Jacoba Thooft, zuster van Christiaan, geboren 19 feb 1833, ongehuwd. (later woonde zij Waterstraat 116 boven, en op 28 Nov. 1901 vertrok zij naar Haarlem)
3. Gijsbert van Hees, geboren 29 Dec. 1821 te Gameren, gehuwd [op 17-10-1861 te Zaltbommel met Maria Hendriks; weduwnaar van Anneke van Heusden], huisknecht (voorheen arbeider)
4. Maria Hendriks, geboren 5 Maart 1820, gehuwd [op 17-10-1861 te Zaltbommel met Gijsbert van Hees; weduwe van Carolus Ludovicus Eekhardt], woont in C499
5. Kanna Brouwer [opvallend is dat zij haar meisjesnaam weer heeft aangenomen], weduwe van J. van Dam, geboren 11 Jan. 1842 te Leeuwarden, weduwe, huishoudster, vorige woonplaats: Utrecht, datum van overlijden: 21 Juni 1892; datum van inschrijving in Zaltbommel: 31 Oct 1884
6. Johannes Brouwer, geboren 29 Juli 1885, zoon van wed. van Dam.
Dus precies negen maanden nadat Janke zich in Zaltbommel had gevestigd als huishoudster kreeg zij weer een zoon, zij was toen 43 jaar oud. Vermoedelijk is dit kind, Johannes, verwekt in Utrecht en was de verwekking (aanranding?) reden om (hals over kop) uit Utrecht te vertrekken. Vermoedelijk wist Janke toen zij begon met haar werk in Zaltbommel niet dat ze zwanger was! Johannes Josephus Le Marchand lijkt de verwekker te zijn. Hij was enig kind, zou nooit trouwen en overleed 17-08-1913 te Utrecht.
Wat ook opvalt is dat in het bovenstaande bewonerslijstje haar zoon Ellebertus ontbreekt. Die was in 1884 15 jaar oud; waar heeft Janke haar zoon achter gelaten? Vermoedelijk is hij opgenomen in het gezin van Petrus Antonij Brouwer, een broer van Janke, immers hij was op enig moment te Vriezenveen inwonend bij zijn oom (Petrus). Ellebertus trouwde op 16 mrt 1900 te Vriezenveen en op 4 juli 1900 vertrok hij van daar uit naar Den Ham.
bron: Vereniging Oud Vriezenveen, (André Idzinga)
(meer over Ellebertus)
Johannes BROUWER, van beroep slager, geboren op 29-07-1885 (zie aangifte) te Zaltbommel, overleden op 02-06-1928 te Schoterland op 42-jarige leeftijd.
Johannes is gehuwd op 23-jarige leeftijd op 29-08-1908 te Steenwijkerwold met Maria Geerdina van ANKORVEN, geboren 4 november 1883 te Norg, dochter van Tieme van ANKORVEN, rijksveldwachter, en Jantien BOERING.
(meer over Tieme van Ankorven)